Wały śląskie
Dodane przez W_Lapkowski dnia 14.06.2012
Najczęściej w literaturze naukowej występują jako Wały Śląskie, ale spotyka się również nazwę – Wały Chrobrego. W niemieckiej historiografii Wały Śląskie występują pod nazwą „Dreigräben”, czyli Trzy Wały lub Trójwał. Wały Śląskie są porównywane do słynnych rzymskich limesów, a nawet do Wielkiego Muru Chińskiego. „Na południe od Piotrowic, na obrzeżach lasu, tam gdzie występują przemiennie piaszczyste pagórki i głęboki zabagniony grunt, oko wędrowca zauważyć może wyłaniające się z Lasu Przemkowskiego, nieregularne nieco Trzy Wały (Drei-gräben). Odtąd podążamy w kierunku południowym wzdłuż regularnych rowów i po upływie pół godziny dochodzimy do wyraźnych pozostałości foremnego szańca. Tam okopy wznoszą się na wysokość prawie 10 stóp. Ciągną się stąd przez Las Przemkowski, zmierzając do miejsca zwanego Trzy Granice, gdzie graniczą ze sobą lasy: bolesławiecki, chocianowski i modlański. Od tego miejsca zagłębienia stają się niewielkie i gubią się zapewne w sąsiednich lasach. Długość wałów w Lesie Przemkowskim wynosi dobrą milę niemiecką . Czoła nasypów zwrócone są w stronę zachodnią, odstępy od jednego do drugiego są tak duże, że dwa zaprzęgi konne mogłyby się w nich swobodnie mijać. Stuletnie dęby i sosny zapuściły swoje korzenie na wzniesieniach i przy dnach rowów”. Dobrze zachowane fragmenty Wałów rozpoczynają się na południe od Piotrowic, biegną dalej na południe pomiędzy Górą Kocioł a Górą Lubień do „spalonej wsi” Pogorzele. Tutaj ślady Wałów giną dla naszego oka. Dalej Wały biegną na południe mijając po zachodniej stronie Górę Piaskowiec i dochodzą prawie do Polskiej Góry. Wały Śląskie ciągną się na długości ponad stu kilometrów, a ich szerokość dochodziła do czterdziestu metrów. Gustav Fritz podaje, iż były to trzy równoległe wały wznoszące się nawet do 10 stóp. Na długości ponad 100 kilometrów tworzyły one pas równoległych, potrójnych (rzadziej podwójnych) nasypów ziemnych wraz z międzywałami i rowami, które najprawdopodobniej pełniły rolę fosy. Słynny polski historyk, Paweł Jasienica, zafascynowany Wałami, tak pisze na ich temat: „Na południowy zachód od Jeleniej Góry, w kierunku na Krosno, ciągną się po obu stronach Bobra szczątki potężnej fortyfikacji, długości przeszło stu kilometrów. Był to ongi silny wał, wzmocniony fosami” . Paweł Jasienica szacuje ich kubaturę na około 750 000 metrów sześciennych ziemi , czyli Wały są największą budowlą obronną na ziemiach państwa polskiego. Wały Śląskie biegną na długości ponad stu kilometrów pomiędzy Krosnem Odrzańskim na północy, Gromadką na południu. Do czasów współczesnych zachowały się trzy odcinki Wałów. Dwa z nich o kierunku południowym oraz odcinek środkowy o kierunku równoleżnikowym. Zachowany odcinek północny biegnie południkowo na prawym brzegu Bobru, równolegle do biegu rzeki. Ten około 10 kilometrowy odcinek Wałów położony jest pomiędzy wsiami Niwiska (północ) i Marcinów (południe). Niwiska leży na wschód od Nowogrodu Bobrzańskiego, zaś Marcinów na zachód od Kożuchowa. Ten odcinek posiada najczęściej trzy nasypy – i co charakterystyczne dla tego odcinka – brzegi nasypów wyłożone są kamieniami. Ten odcinek w niektórych miejscach wije się i kończy na bagnach dopływów Odry: Czarnej Strugi i Śląskiej Ochli . Jest cechą charakterystyczną dla Wałów Śląskich połączenie ich w naturalną całość z bagnami. Środkowy odcinek składa się z trzech około pięciokilometrowych fragmentów położonych równoleżnikowo. Dwa z trzech fragmentów położone są po obu stronach drogi Jelenia Góra – Bolesławiec – Szprotawa – Zielona Góra. Pomiędzy Lesznem Górnym a Lesznem Dolnym, na wysokości wsi Biernatów Wały przecinają prostopadle drogę i biegną w kierunku zachodnim w stronę Bobru . Ostatni, trzeci fragment środkowego odcinka położony jest na lewym brzegu Bobru za wsią Sieraków, leżącej między Lesznem Górnym a Lesznem Dolnym. Opisane fragmenty składają się z trzech nasypów i rowów, lecz bez międzywala charakterystycznego dla odcinka południowego. Odcinek środkowy kończy się przed Szprotawą . Z dużym prawdopodobieństwem można przypuszczać, iż gródek Ilua – istniejący najprawdopodobniej od IX wieku – stanowił część składową Wałów. Ilua stanowiła przejście przez Wały, poza tym gródek strzegł przejścia przez bród na Bobrze. Ilua na przełomie X i XI stanowić musiała ważny gródek pogranicza polsko-niemieckiego. To w tym gródku Bolesław Chrobry witał cesarza Ottona III udającego się z pielgrzymką i misją do Gniezna. Gródek był strzeżony przez załogę, ale okoliczna ludność na pewno była zobowiązana do napraw i umacniania fortyfikacji. Odcinek południowy – najbardziej interesujący i najważniejszy dla nas, mieszkańców Ziemi Przemkowskiej – o długości około 9 kilometrów biegnie południkowo, czyli z północy na południe. Położony jest na terenie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego. Położony jest na terenach bezludnych, pomiędzy Polską Górą koło wsi Wierzbowa w południowej części Przemkowskiego Parku Krajobrazowego a bagnami przed wsią Piotrowice na północy. Według lokalnej niemieckiej tradycji na wschód od Polskiej Góry zamieszkiwał lud polski . Odcinek południowy posiada najszersze międzywale z wszystkich trzech wymienionych odcinków Wałów.
w opracowaniu [D Dźwigaj]